Khi dùng thuốc, mẹ bầu cần cân nhắc lợi và hại của chúng, trừ những thuốc có hiệu quả rõ rệt lớn hơn những rủi ro gây nguy hiểm cho bà mẹ và thai nhi, nếu không phụ nữ mang thai và đang cho con bú không được dùng thuốc.
Phân biệt các chủng loại của thuốc
Để thuận tiện cho việc quản lí và hướng dẫn lâm sàng, cục Quản lí thuốc và thực phẩm của Mỹ (FDA) dã phân loại những ảnh hưởng của thuốc sử dụng trong lâm sàng đối với phôi thai. Được chia thành những loại sau:
Loại A: qua nghiên cứu chứng minh được rằng loại này không có nguy hiểm đối với thai nhi. Ví dụ: nhiều loại vitamin, loại vitamin tiền sản, không bao gồm các loại vitamin có liều lượng lớn.
Loại B: loại này thí nghiệm trên động vật không có nguy hiểm cho thai nhi, nhưng vẫn chưa nghiên cứu trên người. Ngược lại, có một số loại thuốc gây nguy hiểm cho động vật nhưng khi nghiên cứu trên cơ thể người không ảnh hưởng xấu đối với thai nhi, ví dụ như thuốc penixilin
Loại C: chưa có nghiên cứu đầy đủ trên cơ thể người hay động vật, hoặc khi thí nghiệm trên động vật thì thấy không có lợi trên phôi thai nhưng thiếu tài liệu chứng minh trên cơ thể người
Loại D: có bằng chứng cho thấy có hại cho phôi thai nhưng có nhiều lợi hơn hai như Carbamazepine, phenitoin.
Loại X: đã được chứng minh tác hại của nó đối với thai nhi còn lớn hơn tác dụng tốt của nó. Ví dụ như axit A trong việc điều trị mụn trứng cá, có thể gây những dị tật trong hệ thống dây thần kinh trung ương, mặt và mạch máu.
Những nguyên tắc sử dụng thuốc trong thời kỳ mang thai
Sử dụng các loại thuốc không gây nguy hiểm cho thai nhi nhưng lại có hiệu quả điều trị cho sản phụ
Nếu có thể sử dụng một loại thuốc thì không nên sử dụng chung nhiều loại thuốc. Khi các mẹ bầu đã quen thuộc khi sử dụng một loại thuốc trong khoảng thời gian dài và không thấy có tác dụng xấu thì không nên thay đổi một loại thuốc mới, vì loại thuốc mới nếu chưa dùng lần nào thì chưa xác dịnh được những ảnh hưởng của nó đối với thai nhi, nếu có thể dùng được liều lượng nhỏ thì không nên sử dụng liều lượng lớn.
Trong trường hợp khẩn cấp mà sản phụ cần phải dùng thuốc, thì nên dùng loại thuốc A, B vì không gây tác dụng xấu đến thai nhi.
Cân nhắc dùng thuốc dựa trên tuần tuổi của thai nhi, có nghĩa là thai nhi đang phát triển trong giai đoạn nào, nếu thai nhi đang ở 3 tháng đầu thai kỳ – giai đoạn phát triển các cơ quan trong cơ thể thì mẹ hết sức thận trọng khi sử dụng thuốc.
Nếu mẹ bị bệnh, nên cân nhắc trong việc sử dụng loại thuốc nào ít gây ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Ví dụ mẹ bầu đang bệnh về tuyến giáp, thì thứ tự của thuốc dùng như sau: thuốc an thần (ổn định), thuốc Atenolol sau đó đến thuốc giảm hoạt động tuyến giáp
Để phòng tránh thuốc dược phẩm gây dị tật cho thai nhi, trong 3 tháng đầu mang thai mẹ bầu không nên sử dụng loại thuốc C, D. Sau 3 tháng, khi sử dụng thuốc loại C cần cân nhắc lợi hại, phải chắc chắn lợi nhiều hơn hại.
Tóm lại nếu sức khỏe của mẹ ở mức bình thường thì không nên dùng bất cứ loại thuốc nào, kể cả thuốc loại A. Hoặc ngược lại mẹ đang có bệnh thì việc dùng thuốc cũng nên hạn chế, sử dụng càng ít thuốc càng tốt. Để đảm bảo cho sự phát triển an toàn của bé từ trong bụng mẹ đến khi chào đời, các mẹ bầu nên thực hiện nghiêm túc những nguyên tắc trên đây.